Ondanks recordniveaus van participatie stelt de gemeente Oudergem de doeltreffendheid van haar participatiesystemen in vraag en overweegt ze, na de conclusies van een conferentie, een volledige herziening.
De afgelopen vier jaar hebben tussen 8.000 en 10.000 inwoners van Oudergem deelgenomen aan de verschillende participatie-initiatieven van de gemeente. Dit betekent dat ongeveer één op drie Oudergemnaars van 18 jaar en ouder heeft deelgenomen aan een actie zoals de Gedeelde Begroting, de Vergadering van de Inwoners en/of openbare raadplegingen.
"Een derde van de bevolking erbij betrekken is vrij indrukwekkend, aangezien de gemiddelde participatiegraad in Europa tussen 3% en 7% ligt," legt Sarah Touil uit, die verantwoordelijk is voor de burgerparticipatie in Oudergem. "Burgerparticipatie in Oudergem kan dan ook met recht een succes genoemd worden.
Wat zijn de sleutels tot dit succes? "Het hangt af van een aantal factoren, maar twee zijn waarschijnlijk doorslaggevend: de omvang van de Gedeelde Begroting, die verhoudingsgewijs de grootste is in België, en het feit dat, in tegenstelling tot elders, de inwoners over alles beslissen, zonder inmenging van politici.
Ondanks dit succes tekent zich echter een complexere realiteit af. Sophie de Vos, burgemeester van Oudergem: "Wij ondervinden reële moeilijkheden om de leden van de Vergadering van de Inwoners te behouden. Van de 100 leden die de vergadering telt, zien wij een hoog uitvalpercentage, vooral bij mensen die al in de minderheid zijn in het publieke debat, zoals jongeren, mensen van buitenlandse afkomst, werkzoekenden, vrouwen, enz.
Bij deze eerste vaststelling komt nog een tweede naar boven: degenen die ervoor kiezen om deel te nemen, zijn over het algemeen mensen die al op lokaal niveau betrokken zijn en zich inzetten voor verschillende aspecten van de samenleving.
Dit is een probleem omdat het doel van burgerparticipatie in de eerste plaats is om de hele bevolking, of ten minste een representatief deel ervan, te bereiken en erbij te betrekken, met inbegrip van degenen die hun stem al laten horen, maar vooral degenen die het minst worden gehoord. Hoe kan de vertrouwenscrisis tussen burgers en politiek worden opgelost als een aanzienlijk deel van de bevolking niet betrokken is?
Tegen deze achtergrond organiseerde de gemeente afgelopen november een internationaal symposium met universitaire onderzoekers, mensen uit de praktijk, politieke vertegenwoordigers, ambtenaren en het grote publiek. De conclusies? Burgerparticipatie alleen is niet genoeg: het moet worden heruitgevonden.
"Heruitvinden betekent echter niet dat men alles bij voorbaat afwijst," legt Sarah Touil uit. "Mechanismen zoals de Vergadering van de Inwoners en de Gedeelde Begroting zijn succesvol gebleken, maar volstaan niet. Om deze mechanismen te versterken, zijn wij tot de conclusie gekomen dat er een meer globale en gediversifieerde aanpak van participatie nodig is. Deze aanpak moet zodanig zijn opgezet dat alle inwoners kunnen deelnemen, rekening houdend met hun beschikbaarheid, voorkeuren en wensen.
Om het werk van de conferentie voort te zetten, zal binnenkort een werkgroep worden opgericht om deze nieuwe aanpak te definiëren.
"De democratie bevindt zich in een crisis en ik ben ervan overtuigd dat het antwoord op deze crisis van het lokale niveau zal komen," besluit Sophie de Vos. "Gezien de resultaten die wij hebben behaald, hebben wij in Oudergem een echte verantwoordelijkheid. Wij kunnen dus niet op onze lauweren rusten. Wij moeten verder gaan, en dat is wat wij gaan doen.
