Mijnheer de voorzitter,

Mevrouw de burgemeester,

Geachte dames en heren schepenen,

Waarde collega's,

In het tijdschrift Oudergem à la carte van erfgoed.brussels lezen we: "De aanleg van de Waversesteenweg in 1726 zou een enorme invloed hebben op de evolutie van de gemeente. Deze verkeersas, die vertrok aan de Naamsepoort, vormde de eerste rechtstreekse verbinding met Brussel. Stilaan werd deze steenweg de economische slagader van de gemeente: zandgroeven, molens, brouwerijen, ververijen en kalkovens kwamen zich langs de steenweg en de nabijgelegen Woluwebeek vestigen."

Om de aanleg van de Waversesteenweg te financieren, werd er een tolbareelsysteem geïmplementeerd en werd er een bareel geplaatst tussen de Idiersstraat en de Vorstlaan. 

Langs de steenweg werden er kilometerpalen aangebracht die de richtingen Namen of Brussel aanduidden en waarvan er nu nog 3 overblijven, namelijk de palen 6, 7 en 8.

Volgens Louis Schreyers (postkaartliefhebber en ereburger van onze gemeente) dienden die op de Steenweg op Waver en enkele op omliggende wegen, met de hand gegraveerd in blauwe steen, als referentiepunt om moeilijkheden en problemen zoals ongevallen of defecte weggedeelten te beheren. 

In het tijdschrift Oudergem à la carte van erfgoed.brussels staat: "Vraagt men naar het erfgoed van Oudergem, dan denkt men vaak spontaan aan de domeinen van het Rood Klooster en Hertoginnedal. Nochtans kan deze gemeente bogen op een gevarieerd en verrassend bouwkundig erfgoed dat veel verder strekt dan deze twee gereputeerde sites." 

Deze palen maken dus deel uit van het historische erfgoed van Oudergem en symboliseren de ontwikkeling van de gemeente. Daarom is het belangrijk dit historische erfgoed te bewaren en te valoriseren. 

De Waversesteenweg is meer dan enkel een verkeersader voor passerende voertuigen, en om het schitterende werk van de Heemkundige Kring van Oudergem ter opwaardering van onze gemeente te eerbiedigen, stellen wij de volgende vragen:

• Bestaat er een register van het exacte aantal bestaande palen op het grondgebied van de gemeente?
• Is het mogelijk een inventaris op te stellen van alle historische verwijzingen die nog aanwezig zijn op Waversesteenweg?
• Kunnen deze palen gerestaureerd en gevaloriseerd worden?
• Kan worden geïdentificeerd waar de tolbarelen zich precies bevonden op de gemeenschappelijke site? Kan er derhalve op de plaats van de barelen een inrichting worden gerealiseerd om aan hun bestaan te herinneren?
• Kan worden overwogen haar op te nemen bij de opstelling van het volgende tijdschrift met betrekking tot het erfgoed van Oudergem?

Anastasia Bakounine en François Lebovy

Fractie Ecolo-Groen

Antwoord van mevrouw Sophie de Vos, schepen:

Dank voor uw vraag, die mij in staat gaat stellen het formidabele werk verricht door de heemkundige kring onder de aandacht te brengen.

Laten we allereerst in de historische context duiken: tot in de 17de eeuw waren er in de Zuidelijke Nederlanden maar weinig wegen die onze steden en dorpen met elkaar verbonden. Door de vele oorlogen was het niet mogelijk geweest een behoorlijk wegennet aan te leggen.

In 1713 plaatste het Verdrag van Utrecht ons onder Oostenrijks bewind. Industrie en handel ontwikkelden zich, onze economie kende een heropleving. Er was een groeiende behoefte aan betere wegen in plaats van de oude modderige paden.

De hoge kosten verbonden aan de aanleg en het onderhoud van verharde wegen brachten de autoriteiten ertoe het tolsysteem in te voeren. Er werden barelen geplaatst langs de "met steen beklede" wegen die ter beschikking van de gebruikers werden gesteld tegen betaling van een vergoeding aan de bareelwachters. Het geïnde geld werd gebruikt om de steenweg te financieren en te onderhouden alsook om de wachter te betalen; een deel werd ook ingehouden door de Regering.

In Oudergem werden drie barelen geplaatst: de eerste op de huidige Waversesteenweg, de tweede op de grens met Bosvoorde, ongeveer ter hoogte van Au Repos des Chasseurs, en de derde in de huidige Vrijwilligerslaan.

De werkzaamheden voor de aanleg van de Waversesteenweg, die toendertijd steenweg van Brussel op Tervuren werd genoemd, werden in twee percelen gegund:

Het eerste gedeelte liep van Etterbeek tot Dry Borre (Drie Bronnen); het tweede liep van de huidige tweesprong met de Tervuursesteenweg (Garage Mertens) tot Tervuren.

Na 1736 werd het gedeelte dat tot Dry Borre liep, verlengd tot Jezus-Eik (Notre-Dame-au-Bois) en vervolgens tot Waver. Het gedeelte vanaf de huidige tweesprong met de Tervuursesteenweg werd steenweg van Brussel op Waver genoemd.

De tolbareel van Waversesteenweg werd op deze steenweg geplaatst, eerst tussen de huidige Idiersstraat en de Vorstlaan, we weten niet precies waar, totdat Napoleon de heffing afschafte in 1806; en vervolgens, in 1814, (onder het Hollands bewind) tussen de Oude Molenstraat en de Zavelberg, voor café Au Prince Charles, dat zich twee huizen hoger bevond dan de hoek met de huidige Jacques Bassemstraat. Dit is bij benadering de locatie van de tweede bareel.

In 1867 werd de tol op de staatswegen definitief afgeschaft.

Het is niet precies bekend wanneer de kilometerpalen langs de nieuwe steenweg werden geplaatst, maar het is waarschijnlijk dat de palen ouder zijn dan de gemeente zelf.

De palen met de nummers 6, 7 en 8 die u vernoemt, zijn nog gemakkelijk terug te vinden; de andere verdwenen toen de E411 werd aangelegd. Er bestaan ook nog 2 kilometerpalen (de 0 en de 1) op de Tervuursesteenweg.

Er bestaan bovendien ook nog een twintigtal kleinere palen die om de 100 m werden geplaatst en die u tijdens uw wandelingen naar believen kunt ontdekken, op de Waversesteenweg en de Tervuursesteenweg.

Door Louis Schreyers werd er een inventaris van de historische referenties van de Waversesteenweg opgesteld die de 3 doorkruiste gemeenten omvat. Ter gelegenheid van deze publicatie werd paal nummer 7 gerestaureerd door het Gewest, dat het wegennet beheert en verantwoordelijk is voor het behoud en de opwaardering van zijn erfgoed. Het is dus wel degelijk op de hoogte van het bestaan van deze palen. Het vermeldt ze onder meer in "Oudergem à la carte", de gewestelijke brochure die voor elke gemeente wordt opgesteld en waarin historische wandelingen naar de erfgoedschatten zijn aangeduid.

De heemkundige kring heeft overigens in zijn boeken en/of bijna honderd schriften verschillende onderwerpen behandeld: de ijskelders, de vroegere stallen van de brouwerijen Chasse Royale, de gebouwen Ligot en Delplan, de tuin Massart, waarin nog kleine huisjes staan uit de tijd van de ververs, de Laiterie du Pont, Huis Oleffe, het Driebronnenkasteel, enzovoort, en natuurlijk de kilometerpalen en de tolbarelen!

Wij zullen niet aarzelen het Gewest eraan te herinneren dat het ze niet mag vergeten bij een volgende uitwisseling met betrekking tot de uit te voeren werkzaamheden aan het Driebronnenkasteel of de boerderij van Rood Klooster.

Zitting van 27.01.2022 - Documenten

• Dagorde
• Toelichtingsnota
• Proces-verbaal

De zittingsuitzending

Benchmarks

• 00:06:51 | Proces-verbaal van de Gemeenteraadszitting van 25.11.2021 - Goedkeuring
• 00:07:10 | Mededelingen : Lijst van opdrachten gegund via onderhandelingsprocedure.
• 00:07:28 | Mededelingen : Lijst van besluiten van de Burgemeester - artikelen 133 et 135 NGW
• 00:07:40 |  VZW Senioren Oudergem - samenstelling
• 00:08:03 | Gegevensbescherming : Gewestelijke videobewakingsproject - Tijdelijke vaste bewakingscameradienst. Principeakkoord
• 00:08:26 | Gegevensbescherming: Regionaal project bewakingscamera's - Uitrol ANPR 2021-2022
• 00:08:45 | Klimaatactieprogramma (KAP) – Deel 2 : Overeenkomst betreffende de subsidie voor het uitvoeren van een inventaris van het bomenbestand in de gemeente
• 00:09:07 | Subsidie 2021 ten gunste van de sportclubs van Oudergem die hun activiteiten in het sportcentrum van het Zoniënwoud uitoefenen.
• 00:11:32 | Aantekening van een beroep in de rechtbank van eerste aanleg van Brussel tegen de gewestelijke belastingen op de gevaarlijke, ongezonde en hinderlijke inrichtingen - Aanslagjaar 2021 - Machtiging om gerechtelijke procedures in te dienen - BEDRAG: 3.773,00 € €
• 00:11:57 | Overheidsopdracht voorbehouden aan de sociale ondernemingen betreffende de reiniging diensten van de gemeentelijke gebouwen - Openbare procedure met Europese bekendmaking - intrekking van de beraadslaging van 30/09/2021 - Goedkeuring van het nieuw bestek en van de andere documenten van de opdracht
• 00:12:26 | Reglement " Aanvullende belasting op de personenbelasting" - vernieuwing
• 00:12:43 | Reglement "Opcentiemen op de onroerende voorheffing" - vernieuwing
• 00:12:59 | Wijziging aan het belasting Reglement op de uithangborden
• 00:13:33 | Gemeentelijke bijdrage in de politiezone - dienstjaar 2022
• 00:13:48 | O.C.M.W. - Begrotingswijziging n° 3 - dienstjaar 2021
• 00:14:00 | Begroting van het OCMW - Dienstjaar 2022 – Voorlopige goedkeuring
• 00:18:52 | Begroting van de Regie voor Grondbeleid voor het dienstjaar 2022 – Voorlopige goedkeuring.
• 00:22:23 | Gemeentebegroting - dienstjaar 2022 - Voorlopige goedkeuring
• 01:14:19 | Driejaarlijks plan 2022-2024
• 01:14:31 | Herverdeling van de opbrengst van de nalatenschap DEPOLLIER – dienstjaar 2021
• 01:14:43 | Toekenning voor 2021 van een eindejaarstoelage.
• 01:14:52 | Toekenning van elektronische ecocheques aan het personeel van de kinderopvangcentra – Goedkeuring van het aanbod van Edenred voor de uitgifte van deze ecocheques.
• 01:15:10 | Mondelinge vraag van de heer Jeremy Van Gorp en mevrouw Martine Maelschalck (MR-Open VLD) over het regionaal parkeerbeleid