DE RAAD,

Gelet op de algemene beleidsverklaring (p. 2 en p. 5),

Overwegende:

dat de oprichting van Wijkvergaderingen en de creatie van een participatiebudget deel uitmaken van de mechanismen die de gemeente Oudergem wenst te implementeren in het kader van haar beleid van burgerparticipatie;

dat de Wijkvergaderingen representatief moeten zijn voor de sociaal-demografische samenstelling van de wijken;

dat uit vele studies blijkt dat een vrijwillige oproep niet toelaat deze representativiteit te garanderen (lees meer bepaald: Janette Hartz-Karp en Lyn Carson, "Putting the people into politics: the Australian Citizens' Parliament" [De bevolking doen deelnemen aan de politiek: het Australisch burgerparlement], International Journal of Public Participation, 3, 2009, p. 18 en David Van Reybrouck, "Tegen Verkiezingen", uitg. Babel, 2013, p. 132);

dat een loting, en inzonderheid een gestratificeerde loting, wel toelaat garanties te bieden voor de representativiteit (ibid.);

dat een nota waarin het voorgestelde mechanisme van loting, i.e. een gestratificeerde loting in 2 fasen, wordt beschreven, werd overgelegd aan de functionaris voor gegevensbescherming (Data Protection Officer (DPO)) van de gemeente Oudergem (cf. bijgevoegde nota "Oprichting van de Assemblee van de Inwoners van Oudergem door loting - Beschrijving van het proces");

dat de nota waarin het mechanisme van loting wordt beschreven voorziet in de verzending van een uitnodiging op naam met als doel de betrokken personen kennis te geven van de resultaten van de eerste loting;

dat het antwoordpercentage in geval van een brief op naam tijdens de eerste fase van een gestratificeerde loting goed wordt gedocumenteerd in de academische literatuur en gewoonlijk tussen 2 en 10% bedraagt in functie van de kwaliteiten van het voorstel (lees meer bepaald: Julien Talpin, "Le tirage au sort démocratise-t-il la démocratie"? Ou comment la démocratie délibérative a dépolitisé une proposition radicale", Participations, HS (Hors Série) 2019, p. 466));

dat de tweede steekproef voldoende groot moet zijn om het mogelijk te maken de doelstellingen inzake representativiteit te bereiken;

dat er bijgevolg reden is om zich te baseren op een initiële steekproef die ca. 100 keer groter is dan de definitieve steekproef;

dat de alternatieven voor loting die in de academische literatuur worden beschreven, voornamelijk gaan in de richting van "ronselen van deur tot deur";

dat deze alternatieven niet in verhouding staan of zelfs onuitvoerbaar zijn ten opzichte van de middelen die ze vereisen;

dat marketingstudies uitwijzen dat de respons op de verzending van brieven die niet op naam staan gewoonlijk zeer beperkt is (volgens bpost leidt de individualisering van brieven tot een toename met niet minder dan 42% van het activeringspercentage);

dat de verzending van brieven die niet op naam staan ertoe zou leiden dat de omvang van de initiële steekproef wordt gebracht op zo goed als de voltallige bevolking van Oudergem van meer dan 18 jaar, wat niet beantwoordt aan de definitie van een steekproef noch aan de door de loting beoogde doelstellingen inzake representativiteit;

het advies van de DPO van Oudergem, verleend op 29 november 2019, over de nota die het voorgestelde mechanisme van loting beschrijft (cf. bijlage);

dat de nota die het voorgestelde mechanisme van loting beschrijft, bijgevolg werd gewijzigd (cf. bijlage);

het advies van de DPO van de Stad Brussel, verleend op 20 november 2019 (cf. bijlage);

dat een aanvraag van advies over het voorgestelde proces van loting zal worden ingediend bij de Gegevensbeschermingsautoriteit en bij de FOD Binnenlandse Zaken;

de impactanalyse en de verwerkingsfiches zoals opgesteld door de verantwoordelijke inzake gegevensbescherming (cf. bijlagen en dossiers BOS nr. 40767 en 40677 van de verantwoordelijke voor gegevensbescherming);

dat het bestek PART/2019/001 (#002/15.10.2019/B/0011#, uittreksel uit het dossier 39628) een kader vormt voor de relatie met de onderaannemer die belast zal worden met de 2 ^de fase van de gestratificeerde loting (artikel 28 van de AVG);

het belang van het creëren van transversale banden tussen de 10 Wijkvergaderingen die samen de Assemblee van de Inwoners van Oudergem vormen;

Overwegende wat volgt:

Het belang van het smeden van transversale banden tussen de 10 Wijkvergaderingen die samen de Assemblee van de Inwoners van Oudergem vormen;

Burgerparticipatie doet geen afbreuk aan de rechten van de gemeentelijke mandatarissen; zij blijven immers deel uitmaken van de gemeentelijke besluitvormingsorganen en hun bevoegdheden worden niet aangetast;

Mechanismen zoals loting, raadpleging, agentschappen voor burgertellingen of burgerraden zijn experimenten die worden gevoerd en aanbevolen om het wantrouwen weg te nemen dat bestaat ten aanzien van de klassieke mechanismen van democratische vertegenwoordiging (Pierre Rosanvallon, La contre-démocratie - La politique à l'âge de la défiance, Seuil, 2006, pp. 302-308);

De oprichting van een Assemblee van de Inwoners heeft meer bepaald tot doel de gemeentelijke democratische organen opnieuw te legitimeren;

Studies in verband met burgerparticipatie wijzen uit dat burgers - meer bepaald zij die behoren tot groepen die afstand hebben genomen van die domeinen van de politiek of van de werking van de overheid waarop burgerparticipatie inzonderheid betrekking heeft - zeer argwanend staan tegenover en afstand nemen van de participatieprocessen wanneer ze tot het besef komen dat verkozenen, politieke militanten die hengelen naar de stem van de kiezer evenals professionele beoefenaars van de werking van de overheid er op dezelfde wijze als zijzelf zijn vertegenwoordigd, zodat ze hen gaan verdenken van belangenconflicten of van allerlei vormen van manipulatie (Virginie Anquetin en Cécile Cuny, "La « parole des habitants » sous contrôle ? Compétition politique et participation citoyenne à Besançon et à Strasbourg", Métropoles [online], 19 | 2016, online gepubliceerd op 01 december 2016, geraadpleegd op 8 januari 2020. URL: http://journals.openedition.org/metropoles/5358 ; DOI: 10.4000/metropoles.5358; Mathias Landau, "Participation institutionnalisée et confiance : un rapport conflictuel", Raisons politiques, 2008/1 nr. 29, p. 105; Marion Carrel en Julien Talpin, "Cachez ce politique que je ne saurais voir, Ethnographie des conseils de quartier roubaisiens", Participations, 2012/3 nr. 4, p. 202);

Het succes van het stelsel van burgerparticipatie vereist dat er grenzen worden afgebakend wat betreft de toegang tot dat stelsel voor bepaalde personen die, daar ze het gewoon zijn om het woord te voeren in het openbaar of als gevolg van hun rol of hun statuut, leiden tot fouten of vertekeningen wat betreft het werk in team of in groep, waardoor de kwaliteit van de genomen beslissingen afneemt (Paul Spector, Psychologie du travail et des organisations, De Boeck Université, 2011, p. 359 e.v.); 

Die "fouten" bestaan in, bijvoorbeeld, de keuze om er het zwijgen toe te doen in plaats van te zeggen dat men het niet eens is (Christian Morel, Les décisions absurdes - Sociologie des erreurs radicales et persistantes, Gallimard, Folio, 2002, p. 255 e.v.; Sibony Olivier, Vous allez commettre une terrible erreur ! - Combattre les biais cognitifs pour prendre les meilleures décisions, Flammarion - Clés des Champs, 2019, p. 155 e.v.) en het effect van toegenomen polarisatie en uitdrukking van extremen op basis van de posities die worden ingenomen door de personen die als eersten het woord nemen (Cass Sunstein, Reid Hastie, "Comment rendre le groupe plus intelligent", Harvard Business Review - Frankrijk, oktober-november 2015, p. 84 en 89);

Die "fouten" worden effectief gegenereerd door de personen van wie de rol erin bestaat een standpunt in te nemen of personen ertoe te bewegen zich achter hun zienswijze te scharen alsook door personen die als gevolg van hun functie een rol van deskundige vervullen in het betrokken actiedomein. (Scharnitzky Patrick, Les paradoxes de la coopération, Chapitre 8 : Le pouvoir des statuts et des rôles ou comment le collectif est biaisé par des rôles et des enjeux de pouvoirs, Eyrolles, 2018, pp. 145 e.v.);

Er is bijgevolg reden om politieke mandatarissen uit te sluiten van het proces van loting en hun deelname aan de vergaderingen van de Assemblee van de Inwoners te beperken door daartoe een kader vast te stellen;

Hun inclusie in de vergaderingen van de Assemblee van de Inwoners wordt inderdaad georganiseerd volgens hun hoedanigheid van "deskundigen" die ondersteuning bieden, inzonderheid met betrekking tot de werking, de bevoegdheidsdomeinen en de in aanmerking te nemen bindende voorwaarden van de gemeentelijke administratie; 

De Assemblee van de Inwoners is een orgaan ter aanvulling van de procedures en middelen waarover burgers beschikken om hun mening kenbaar te maken (interpellatie van de burgers, acties van de verkozenen, mening naar voren gebracht in het kader van een openbaar onderzoek …). De Assemblee komt niet in de plaats van die procedures en middelen en doet er ook geen afbreuk aan.

Daar het gaat om een mechanisme dat wordt toegevoegd aan alle andere mechanismen en het tot op heden nog niet werd georganiseerd, is er reden om voor die Assemblee van de Inwoners het volgende reglement vast te stellen:

BESLIST

Artikel 1. VOORWOORD

De gemeente Oudergem wenst de inwoners beter te betrekken bij het uitstippelen van het overheidsbeleid. Daartoe bevestigt de gemeente Oudergem dat ze nieuwe instrumenten wenst te verwerven, een interne cultuur van participatie wil stimuleren en maatschappelijke innovatie wenst te bevorderen.

De versterking van de plaatselijke democratie krijgt voornamelijk concrete gestalte in de oprichting van Wijkvergaderingen en in de creatie van een participatiebudget met als doel, inzonderheid, de interactie tussen inwoners en verkozenen te bevorderen.

Daartoe werd het gemeentelijk grondgebied verdeeld in 10 wijken waarvan de perimeters werden vastgesteld door 3 criteria met elkaar te combineren:

De bijlagen bij dit document bevatten de kaart met de verdeling van de gemeente in 10 wijken en de stratenlijst.

De Wijkvergaderingen kiezen zelf de namen van deze 10 wijken.

De 10 Wijkvergaderingen vormen samen de Assemblee van de Inwoners.

Artikel 2. DOELSTELLINGEN

De in twee richtingen lopende participatieve benadering van de gemeente Oudergem heeft de volgende doelstellingen:

Artikel 3. OPDRACHTEN VAN DE ASSEMBLEE VAN DE INWONERS EN VAN DE WIJKVERGADERINGEN

De Assemblee van de Inwoners en de Wijkvergaderingen waaruit deze assemblee is samengesteld, hebben de opdracht de toegang tot deelname aan de democratie aan te moedigen en te bevorderen voor alle inwoners of actoren van een wijk en aan te zetten tot een actief en rechtstreeks burgerschap in verband met het dagelijks leven. Deze democratische ruimte heeft de ambitie een plek te zijn waar mensen naar elkaar luisteren, met elkaar overleggen, hun mening kunnen formuleren en waar ze met elkaar beraadslagen.

Artikel 4. ROLLEN VAN DE WIJKVERGADERING

De rollen van de Wijkvergadering zijn de volgende:

Rollen van de Wijkvergadering in het kader van het participatiebudget

De Wijkvergaderingen staan in voor de gezamenlijke organisatie en voor de begeleiding van de implementatie van het jaarlijks participatiebudget.

Dit budget laat toe projecten uit te voeren die worden geselecteerd na afloop van een participatieproces van openbare projectoproep. De projecten worden vervolgens uitgevoerd door de gemeentelijke diensten en/of door projectdragers.

Daartoe is het meer bepaald de taak van de Wijkvergaderingen:

Artikel 5. SAMENSTELLING VAN DE WIJKVERGADERING

Elke Wijkvergadering bestaat uit 10 vertegenwoordigers die in de betrokken wijk wonen.

De Wijkvergaderingen houden zo veel mogelijk rekening met het principe van de pariteit tussen vrouwen en mannen.

De samenstelling van de Wijkvergadering is een weergave van de sociaal-demografische samenstelling van de betrokken wijk, volgens de recentste statistische gegevens zoals gepubliceerd door het BISA in het kader van de wijkmonitoring. Voor wijken met meerdere statistische sectoren worden de gegevens verkregen door middel van weging.

De leden van de Wijkvergadering worden benoemd voor een mandaat van 1 jaar dat eenmaal kan worden verlengd voor één jaar, op vrijwillige basis.

De leden van de vergadering worden vervangen indien ze vrijwillig beslissen hun mandaat niet te verlengen na afloop van het eerste jaar, in geval van ontslag, in geval van overlijden of in geval van niet-deelname aan 3 opeenvolgende vergaderingen; ze worden vervangen door personen met een vergelijkbaar profiel die afkomstig zijn van de tweede steekproef van de loting en in een reserve werden geplaatst, i.e. inwoners die zich als vrijwilliger hadden gemeld in antwoord op de uitnodiging die ze hebben ontvangen.

Een Wijkvergadering mag maximaal één lid van eenzelfde huishouden tellen.

Elk lid van een Wijkvergadering is verplicht zichzelf uit te zetten wanneer hij of zij zich tijdens de behandeling van een bepaalde zaak in een toestand van belangenvermenging bevindt.

Zo ze worden geloot, mogen gemeenteraadsleden, raadsleden van het OCMW, leden van het college, ministers en parlementsleden, zich niet kandidaat stellen om lid te worden van een Wijkvergadering. Om de twee jaar vindt een nieuwe loting plaats om de vernieuwing van de Wijkvergaderingen te verzekeren.

Artikel 6. LOTING

Om de personen te kunnen bereiken die het minst geneigd zijn tot deelname en een zo eerlijk mogelijke vertegenwoordiging van de wijk te garanderen, maakt de gemeente gebruik van de techniek van de "gestratificeerde loting".

Op basis van het bevolkingsregister worden 1.000 inwoners per wijk geloot, met inachtneming van het principe van pariteit tussen vrouwen en mannen. Al deze personen ontvangen een brief op naam met uitleg over wat de Wijkvergaderingen zijn en met een uitnodiging om in te schrijven.

Geïnteresseerden schrijven zich in door telefonisch of per e-mail te antwoorden op een vragenlijst. Via de vragenlijst dienen ze de volgende gegevens te verstrekken:

De vragenlijst brengt ook het vertrouwelijkheidsbeleid van de gemeente Oudergem in herinnering.

Op basis van de tweede aldus verkregen steekproef vindt een nieuwe loting plaats op basis van sociaal-demografische criteria, met inachtneming van de statistieken van elke wijk. Deze loting wordt verricht door een neutrale derde (bv. https://www.sortitionfoundation.org/) , op basis van geanonimiseerde gegevens.

Voor elke wijk:

De loting vindt om de twee jaar plaats.

Het proces van loting wordt nauwkeurig beschreven in de bijlage (cf. nota "Oprichting van de Assemblee van de Inwoners van Oudergem door loting - Beschrijving van het proces").

Artikel 7. WERKING

De Wijkvergaderingen komen voor het eerst samen ter gelegenheid van een installatievergadering waaraan de 10 Wijkvergaderingen deelnemen. Het is de gemeente die deze installatievergadering organiseert.

Tijdens deze installatievergadering stellen de Wijkvergaderingen zelf de volgende zaken vast:

Ze krijgen daarbij de hulp van een neutrale facilitator. Na afloop van deze eerste vergadering wordt een charter van de Wijkvergadering opgesteld. Het charter regelt de interne werking van de vergadering voor de volgende twee jaar.

Het is belangrijk dat de band behouden blijft tussen enerzijds de Wijkvergadering en anderzijds de verenigingssector en de levende krachten die al aanwezig zijn in de wijken.

Daarom sturen de Wijkvergaderingen, eens ze zijn opgericht, een brief en een model van identificatieformulier naar de deskundigen uit de verenigingssector en de lokale of bovenlokale belangengroepen, wijkcomités, thematische verenigingen, handelaarsverenigingen enzovoort die al werden geïdentificeerd in de verschillende wijken. In de brief worden de rol van de Wijkvergadering evenals het belang van de band met de aanwezige verenigingen kort beschreven. Met behulp van het typeformulier kan de Wijkvergadering de verschillende organisaties op het terrein identificeren alsook de thema's en aangelegenheden waarmee ze bij voorkeur bezig zijn, die ze verdedigen enzovoort. Deze levende krachten kunnen worden geactiveerd en uitgenodigd wanneer de Wijkvergaderingen zich buigen over specifieke thema's; ze kunnen ook worden uitgenodigd om deel te nemen aan de open vergaderingen.

Er bestaan verschillende types van samenkomsten voor de Wijkvergaderingen:

De Wijkvergaderingen kunnen samenkomen in bepaalde ruimten van het gemeentehuis voor de open en openbare wijkvergaderingen.

De Wijkvergaderingen beschikken over een werkingsbudget waarvan de hoogte elk jaar wordt bepaald door het college. Dit budget dient om de kleine kosten te betalen die inherent zijn aan het goede verloop van de werkzaamheden van elke Wijkvergadering.

De Wijkvergaderingen nemen overigens deel aan 3 plenaire vergaderingen of Assemblee van de Inwoners:

Deze plenaire vergaderingen worden georganiseerd door de dienst Participatie en brengen de 10 Wijkvergaderingen samen op een zaterdag.

Om elke overbevraging te vermijden worden de raadplegingen op initiatief van de gemeenteraad of het college beperkt:

De projecten of thema's van deze raadplegingen worden ten minste drie maanden van tevoren door het college bepaald op voorstel van een lid van het college of van de gemeenteraad.

Artikel 8. RAPPORTERING

Alle werkzaamheden van de Wijkvergaderingen worden voor een zo groot aantal mogelijk personen gedeeld op een online platform dat speciaal is gewijd aan de participatiestrategie van de gemeente.